De merkwaardige zaak van de twee Lammerts |
Lammert Jillisz. Grandia was getrouwd met Neeltje Cornelisdr., bijgenaamd "van 's-Gravendeel". Neeltje overleed in mei 1722. Ze werd begraven in 's-Gravendeel op 20 mei 1722, maar met die begrafenis is iets merkwaardigs aan de hand. De geraadpleegde bron, het "Dood-boeck van 's-Gravendeel", vermeldt de begrafenis als volgt:
[1722] "den 20 dito [dwz. mei] Neeltie Cornelis, vrouw van Lammert Jelisse of anders den gecke Lammert om datter twee ware doodt"
gevolgd door de rekening voor de begrafenis. Die rekening is normaal voor de begrafenis van één persoon: doodskleed 15 stuivers, graf 1 gulden, "3 poose met de groote klock" 2 gld. 2 stuivers, "1 poos met de kleyne klock" 8 stuivers - totaal 4 gld. 5 stuivers.
Het lijkt er dus niet op dat er meer dan één persoon begraven is. Als er "twee ware doodt", wie was dan die tweede? Het kan natuurlijk zijn dat Neeltje in het kraambed gestorven is en het kind vervolgens ook overleden is, waarna moeder en kind samen begraven zouden kunnen zijn, maar uit de rest van het "Dood-boeck" blijkt dat ook voor begrafenissen van baby's vaste tarieven golden. En wat moeten we met die "gecke Lammert"? Zou hij door het overlijden van vrouw en kind ernstig van de kook geraakt zijn?
Er is ook een andere mogelijkheid. Achter het woord "doodt" staat " - 15 - ", dwz. "15 stuivers". Dat is, naar uit de rest van het "Dood-boeck" blijkt, het tarief voor het doodskleed. Het lijkt er veel op dat het woord "doodt" de boekingspost voor het doodskleed is; het hele woord "doodt-kleedt" paste namelijk niet meer op de regel. Als we nu aannemen dat het woord "doodt" bij het bedrag van 15 stuivers hoort, dan blijft over: "Neeltie Cornelis, vrouw van Lammert Jelisse of anders den gecke Lammert, om datter twee ware". Met andere woorden: er waren blijkbaar twee Lammert Jelisse's in het dorp, waarvan er één kennelijk wat eigenaardig was.
Het interessante is dat er in deze periode inderdaad twee Lammert Jillisz. Grandia's in de familie voorkomen, nl:
Deze twee Lammerts of Lambertussen zijn lastig uit elkaar te houden. Van beide is de trouwdatum onbekend. Ik heb de klappers op de DTB-registers van Zuid-Holland, Districten III en IV (Hoekse Waard resp. IJsselmonde), periode 1695-1811 doorgelopen, maar de enige Lambert Jillisz. Grandia die daarin voorkomt is een zoon van Jillis Lambertus Grandia en Maijken Janse Sassenburg, geboren in juli 1757. De kaartenbak van het archief in het Streekmuseum Hoekse Waard in Heinenoord geeft wat meer houvast. Deze kartotheek, gealfabetiseerd op familienaam, is samengesteld door vrijwilligers die kopieën hebben gemaakt van allerhande archivalia die betrekking hebben op de Hoekse Waard. Hierin zijn vermeldingen te vinden van de begrafenissen van "de vrouw van Lammert Grandia", "een kind van Lammert Grandia", enz., en tenslotte van "van Grandia (sic!), Lammert, begraven 13 april 1741". Maar ... uit het Rechterlijk Archief van 's-Gravendeel blijkt dat ene Lammert Grandia op 27 maart 1756 de quotisatie van zijn huis over de jaren 1741 t/m 1745 betaald heeft. Er moet dus een tweede Lammert in het spel geweest zijn, die ook in 's-Gravendeel woonde, en kennelijk zat hij daar dus al toen Neeltje Cornelisse in 1722 overleed.
Dit gedeelte van het familieonderzoek is gedaan door wijlen Arie Ruijmgaart; hij heeft kennelijk een aantal voorlopige conclusies getrokken over de stand van zaken met betrekking tot de familie in de Hoekse Waard. Ik heb tot dusver nog niet helder kunnen krijgen hoe de vork precies in de steel zit. Een bijkomend probleem is dat nu juist van 's-Gravendeel nogal wat archiefmateriaal verloren gegaan is bij de dorpsbrand van 20 juli 1825.
Lammert, de zoon van Jillis Claesz. Grandia is voor de rest van de familiegeschiedenis de belangrijkste van de twee. Hij is de vader van Jillis Lambertus Grandia, wiens nakomelingen in de Hoekse Waard en op IJsselmonde bleven wonen en zowel mijn voorouders zijn als die van Jacob Jillisz. Grandia, die de stamvader is van de Grandia's in het midden-westen van de Verenigde Staten.